Gebelikte Diyabet
Gebelik döneminde şeker hastalığını incelerken başlıca iki grup hastalıktan bahsetmek gerekir. Kişide önceden tanı konulmuş şeker hastalığı varsa, bu pregestasyonel diyabet dediğimiz durumdur. Gebeliğin genellikle 5. Ayından sonra ortaya çıkan şeker durumunda ise gestasyonel diyabet yani gebelik şekeri olarak adlandırılır. Bu iki hastalık, gebeliğe ve bebeğe etkileri açısından farklıdır. Bu yazımızda Gestasyonel Diyabetten bahsedilecektir.
Gebelik Neden Diyabete Yatkınlığa Yol Açar?
Gebelik döneminde özellikle ikinci üç aydan sonra artan (plasentadan salgılanan) hormonlar kadınlarda diyabete yatkınlık yaratır. İnsülin hormonu kanda şeker seviyelerini düzenlemeye yardımcı hormondur. Gebelikte bebeğin plasentasından salgılanan bu hormonlar (özellikle human plasental laktojen) insülin karşıtı etki gösterirler. Kişinin pankreas rezervi sınırda ise, genetik olarak yatkınlığı varsa insülin, gebelik döneminde kan şekerlerini azaltmaya yetmeyecek; ‘Gebelik Şekeri’ (Gestasyonel diyabet) dediğimiz durum ortaya çıkacaktır.
Kimler Risk Altındadır?
- Kişide daha önceden bozulmuş glukoz toleransı (gebelik şekeri öyküsü, kan şeker yüksekliği öyküsü)
- Ailede özellikle 1. Derece akrabalarda diyabet öyküsü
- Gebelik öncesi vücut kitle indeksinin ≥30 kg/m2 olması, gebeliğin 18-24. Haftalarında fazla kilo alınması
- İleri anne yaşı (≥ 35)
- Tip 2 diyabetin daha sık görüldüğü etnik kökene sahip olmak
- Polikistik over sendromu tanısı
- Daha önce makrozomik bebek doğum öyküsü ( >4000 gr)
Gebelik Şekeri Neden Önemlidir?
Gebelikte glukoz anneden bebeğe plasenta aracılığıyla geçmektedir. Glukoz bebek için temel enerji kaynağıdır ve belli seviyede tutulmalıdır. Diyabetik bir kadında kan glukoz seviyeleri kontrol altına alınmadığında, bebeğin de kan glukoz seviyeleri artacaktır. Bebeğin pankreası, bu glukoz seviyelerini düşürmek için daha çok insülin salgılayacaktır. Artan insülin seviyeleri de bebekte fazla kilo alımına sebep olacaktır. Makrozomik dediğimiz bebekler haftalarına göre iri ve fazla kiloludurlar. Başla orantısız büyüklükte bir gövde ve omuz çapı görülmektedir.
İri bebeklerin doğum sırasında travmaya maruz kalması söz konusudur. Vajinal doğumda omuz takılması olabilir ki bu bazen kol düşüklüğü gibi sekellerle sonuçlanabilir. Doğumda perine yırtıkları iri bebeklerde daha fazladır. Vakum, forseps uygulaması gibi operatif doğum riski artar.
Gestasyonel diyabetli hastalar, gestasyonel hipertansiyon ve preeklampsi (gebelik toksemisi) açısından yüksek risk altındadır. Bebeğin amniyotik sıvı fazlalığı yani polihidramnios, yine gebelik şekerinde görülmektedir. Özellikle kan şekeri regülasyonu iyi değilse, amniyotik sıvı daha da fazla olmaktadır. Polihidramnios, bebeğin anne karnında pozisyon anomalileri ile sonuçlanabilir. Erken membran rüptüründe, kordon sarkması ihtimalini arttırmaktadır.
Gebelik şekeri, kan şeker regülasyonu kötü ise, bebek ölümü riskini genel popülasyona göre bir miktar arttırmaktadır. Ayrıca doğum sonrası yenidoğanda hipoglisemi, hipokalsemi, hiperbilirubinemi, hipomagnezemi, polisitemi, respiratuar distres ve kardiyomiyopati gibi komplikasyonlara neden olabilir.
Tüm bu saydığımız nedenlerden, gebelikte olası bir şeker hastalığının tanınması ve uygun yönetimi hem anne hem de bebeğin sağlığı için gereklidir.
Gebelik Şekeri Tanısı Nasıl Konmaktadır?
Gestasyonel diyabet hastalarının bir kısmı önceden de diyabetik olup, farkına varılmamış olabilir. Gebeliğin erken haftalarında şeker yüksekliği konjenital anomaliler ile ve annede vasküler komplikasyonlar ile ilişkilidir. Ancak gestasyonel diyabette süre kısa olduğu için bebekte anomali riski artmaz. Yüksek risk grubundaki hasta grubuna, gebelik tanısı konduğunda şeker yüklemesi yapılmalıdır. Herhangi bir risk yoksa 24-28. haftalar arasında tek basamaklı veya iki basamaklı Şeker Yükleme testleri yapılmaktadır.
İki basamaklı Şeker Yüklemede 50 gr glukoz içildikten sonra 1. Saatte kan şekerine bakılır. Belli bir değerin üstünde ise (140 mg/dL) 75 veya 100 gramlık şeker yükleme testlerinden biri yapılmalıdır. Tanı koydurucu olan 75 veya 100 gramlık Şeker yükleme testleridir. Tek basamaklı yaklaşımda ise sabah aç karnına 75 gram Şeker Yükleme yapılır. İki değeri yüksek olanlarda Gestasyonel Diyabet tanısı konmaktadır.
Gebelik Şekerinde Tedavi Nasıl Olmalıdır?
Gebelik şekerinde kişinin öncelikle gebelik haftasına uygun kalori hesabı yapılarak, uygun bir diyete başlaması gerekmektedir. Gestasyonel diyabette 3 ana öğün, 3 ara öğün esastır. Eğer gebelikte sakınca yaratmıyorsa egzersiz yapması; ki en güzeli hergün yapılan düzenli yürüyüşlerdir; kan şekeri regülasyonuna yardımcıdır. Uygun kalori hesabıyla yapılmış bir diyet ve egzersiz programını takiben kan şekerleri istenilen düzeyde değilse doktorun kontrolü altında insülin tedavisi başlanabilir.
İstenilen kan şekeri düzeyleri şu şekildedir:
- Açlık kan şekeri < 95 mg/dL
- 1. Saat tokluk kan şekeri < 140 mg/dL
- 2. Saat tokluk kan şekeri < 120mg/dL
Eğer kan şekeri seviyeleri gebelik döneminde olması gereken seviyelerde olmazsa ne olur?
- Bebekte de kan şekeri seviyeleri yükselecek, insülin fazla salgılanacak, yağ dokularında orantısız bir artış olacak; bu da doğum sırasında bebeğin maruz kalacağı travma (Omuz takılması, zor doğum vb) riskini arttıracak
- Bebeğin suyu fazla olacak, doğum esnasında kordon sarkması ya da duruş anomalilerine sebep olabilecek
- Bebeğin ileri yaşlarda obezite, metabolik hastalıklar ve kalp hastalıkları riskini arttıracak
- Doğumdan sonra bebekte metabolik komplikasyonlara (kalsiyum azalması, şeker azalması vb) neden olabilecek
- Bebeğin yüksek kilolu olması annede doğum sonrası kanama riskini arttıracaktır.
Gebelik şekerinin tanısını koymak için yapılan ‘Şeker Yükleme Testi’nin bebeğe ya da anneye herhangi bir zararı var mıdır?
Yapılan bu yükleme testlerinde alınan glukoz miktarları çok yüksek değildir. 50 gram glukoz, bir simit ile, 75 gram glukoz 2-3 dilim baklavanın glukozu ile eşdeğerdir. Bu testlerin ne anneye ne de bebeğe kanıtlanmış bir zararı bulunmamaktadır. Gebelik şekerinin erken tanısı ve uygun yönetimi anne bebek sağlığı için gereklidir. Gerek uluslararası dernekler gerekse de ulusal dernekler, hamile kadınların tümünün şeker hastalığı için taranmasını önermektedir.
Gestasyonel Diyabette Uzun Dönem Riskler Nelerdir?
Gebelik döneminde gestasyonel diyabet tanısı almış bir kadın, ileri yaşlarında tip 2 diyabet, metabolik sendrom ve kardiyovasküler hastalıklar açısından risk altındadır. Yine bu annelerden doğan bebekler de yaşam boyu obezite, bozulmuş glukoz toleransı riski altındadır.
DOKTORUNUZA SORUN
