Erken Menopoz

Erken Menopoz

Erken Menopoz Nedir?

Menopozal dönem kadında artık hiç yumurta kalmadığı dönemde adetin de tamamen kesildiği dönemdir. Yumurtalıklar artık östrojen ve progesteron üretmezler. Ortalama menopoz yaşı dünyada 51 ülkemizde ise 48-50 civarındadır. Ortalama menopoz yaşları, bölgesel olarak da farklılık gösterebilir. Erken menopoz dendiği zaman, genelde 45 yaşın altında menopoza girilmesi anlamına gelir. Kırk yaş altında ise Prematür Menopoz olarak ifade edilmektedir.

Kadınlarda östrojen ve progesteron hormonunun, birçok sistem üzerine etkileri bulunmaktadır. Cildin neminden tutun hafıza, dikkat gibi bilişsel fonksiyonlar bu hormon düzeyleri ile etkileşim halindedir. Kadını kadın yapan östrojen ve progesteron olmadığında ise çoğu sistem etkilenmektedir. İnsanoğlu yaşam süresini uzatmıştır ve artık çok daha fazla zamanı bu üreme hormonlarından muaf geçirmektedir. Dolayısıyla hormonlara bakışımız da son yıllarda farklılaşmıştır.

Erken Menopoz Tanısı Nasıl Konur?

Menopoz tanısı laboratuvar veya görüntüleme tetkiklerinden ziyade klinik olarak geriye dönük olmaktadır. Bir yıl boyunca adet görmeyen kadınlarda menopoz tanısı konmaktadır. Kırk yaş altında menopoz Prematüre Menopoz olarak tanımlanır. Peki adet görmeyen bir kadına müdahale etmek için bir yıl beklemek mi gerekir? Tabii ki beklemek şart değildir. Adet olmayan kadınlarda menopozun klinik semptomlarının hastalarda görülmesi, FSH, LH adı verilen beyindeki merkezden salgılanan hormon değerlerinin yüksek olması, yumurtalıklardan salgılanan östrojen değerinin düşük olması menopoza yakın olunduğunun göstergeleridir. Ayrıca ultrasonografide yumurtalıklarda folikül izlenmemesi (yumurta görülmemesi), rahim iç duvar kalınlığının ince olması artık yumurtalıkların fonksiyon göstermediğini gösterir. Bu hormonların zaman içinde dalgalanma gösterebileceği unutulmamalıdır.

Erken Menopoz Öngörülebilir Mi?

Her kadının belli sayıda yumurta ile doğduğunu, bu yumurta sayısının yaşam boyunca azaldığını bilmekteyiz. Doğumda yaklaşık 6-7 milyon olan yumurta sayısı ergenlikte 1-2 milyona düşer. Zaman içinde giderek azalır ve tamamı tükendiğinde hasta menopoza girer. Doğumdaki yumurta sayısı genetik nedenlerden değişkenlik gösterebilir. Ailede erken menopoz öyküsünün olması bir risk faktörüdür. Ultrasonografi ile bakılan foliküller, hormon tetkikleri ve AMH (Antimülleryan hormon) kişinin yumurta sayısının yaş ile uyumunu gösterir. Tüm bu tetkikler ve detaylı bir öykü ile kadının erken menopoz için risk altında olduğu söylenebilir.

Prematür Menopoz Nedenleri Nedir?

Prematür over yetmezliği 40 yaş altı kadınlarda daha sıklıkla kullanılan terimdir. Yumurtalıkların bu kadar erken yaşta çalışmayı bırakması aşağıdaki nedenlerden olabilmektedir:

• 1. Genetik nedenler arasında X veya otozomal kromozom bozuklukları yer almaktadır.
• 2. Otoimmün hastalıklar yani kişinin kendi organlarına karşı üretmiş olduğu antikorların organ hasarına yol açması, yumurtalıklar için de bazen bir tehdit unsuru olmaktadır.
• 3. Nadiren bazı enfeksiyöz hastalıklar (tüberküloz, kabakulak) sonucu prematür ovaryen yetmezlik görülebilir.
• 4. Yumurtalıkların cerrahi geçirmesi, yani bir kist çıkarılması yumurtalıktaki rezervi azaltacaktır.
• 5. Endometriozis hastalığının kendisi cerrahi olmadan dahi yumurta rezervini azaltan bir hastalıktır.
• 6. Endometriozis nedeniyle veya başka bir kist nedeniyle ameliyat geçirenler, yumurtalığın dönmesi nedeniyle yumurtalığı alınanlar erken menopoz için risk grubudurlar.
• 7. Kadının hikayesinde kanser nedeniyle yumurtalık bölgesine radyoterapi alma öyküsü veya yumurtalıklara zarar veren kemoterapi ilaçları kullanma öyküsü varsa bu da erken menopoza sebebiyet verebilir.

Ancak çoğu erken menopoz olgusunda hiçbir neden bulunamamaktadır.

Östrojen azlığının klinik bulguları nelerdir?

Ekzojen hormon tedavisi almayan prematür ovaryen yetmezlikli kadınlar birçok semptom ve hastalık açısından risk altındadır.

Sıcak Basmaları: Bazı kadınlarda vazomotor semptomlar dediğimiz ateş basmaları, bunaltılar düzensizliklerden önce başlar.

Vajinal Kuruluk: Östrojen azlığında süre uzadıkça vajinal atrofi yani vajen mukozasında incelme, kuruluk ve buna bağlı ilişkide ağrı bulguları artmaktadır.

Kemik Kaybı ve Osteoporoz: Prematür ovaryen yetmezlik kemik erimesi ve osteoporoz için önemli bir risk faktörüdür.

Kardiyovasküler Hastalıklar: Prematür ovaryen yetmezlik muhtemel damar içi endotel disfonksiyonu nedeniyle artmış kardiovasküler hastalık ile ilişkilidir.

Cinsel Disfonksiyon: Östrojen azlığı cinsel isteksizlik gibi sorunları da beraberinde getirmektedir.

Emosyonel Sağlık: Prematür ovaryen yetmezlik hastalarda genellikle, depresif ruh haline ve kaygı bozukluklarına yol açmaktadır. Çoğu kadın gelecek planları hakkında kaygı duymaya başlar.

Erken Menopoz Hastalarında Ne Gibi Sağlık Önlemeleri Alınmalıdır?

Erken menopoza giren kadınlar birtakım önleyici sağlık önlemleri almalıdır. Çocuk sahibi olmak isteyen hasta grubunda prematür menopoz önemli bir sorundur. Yumurta sayısının düşük olduğundan şüphelenilirse günümüzde yumurta dondurma ‘Oosit Freezing’ işlemi yapılabilir. Yumurta sayısı çok azalmadan tedavi yanıtı daha iyi olacağından, bu işlemi çok geç kalmadan yapmak gerekir. Evli olan ve çocuk isteyen çiftlerde düşük over rezervinde Tüp Bebek Tedavisi (IVF _ İn vitro fertilizasyon) uygun olacaktır.

Çocuk sahibi olmak dışında menopozdaki östrojen azlığı kadınlarda, libido azlığı (cinsel isteksizlik), vajinal kuruluk, ateş basmaları, uyku bozuklukları gibi hayat kalitesini bozmaktadır. Uzun dönemde kemik erimesi de kadınları riske atmaktadır. Yumurtalıkların artık üretemediği östrojen ve progesteron hormonunu doğala en yakın şekilde hastalara vermek mümkündür. Ağızdan verilen hormonlar veya ciltten emilebilen bant tedavileri mevcuttur. Hekiminiz sizin için en uygun tedaviyi planlayacaktır. Menopozda hormon tedavisi ayrı bir başlıkta anlatılacaktır.

Erken menopozdaki önemli bir sağlık sorunu da kemik erimesidir. Kemiğin onarıcı hormonu östrojen azaldığında kemik yıkım hızı da artacaktır. Hormon tedavisi (östrojen) kemiği koruyan etkin bir tedavidir. Bunun dışında kalsiyum tüketimine dikkat etmek, düzenli egzersiz programları yapmak, sigaranın bırakılması ve D vitamini düzeyinin optimal seviyelerde tutulması gereklidir.

Sonuç olarak menopoza ortalama yaştan daha erken girilmesi, bu doğal sürece müdahale etme zorunluluğu da doğurmaktadır. Adet düzensizlikleri ihmal edilmemelidir. Ailesinde erken menopoz olan kadınlar yaşları çok ilerlemeden yumurta dondurma şansını kullanmalıdır.