Aşılama (İnseminasyon) Nedir?

Aşılama (İnseminasyon) Nedir?

Tıp literatüründe “intrauterin inseminasyon” veya “inseminasyon” olarak tanımlanan aşılama işlemi; tüp bebek tedavisine geçilmeden önce, hamilelik şansını arttırmak amacıyla kullanılan bir tedavi uygulamasıdır.

Aşılama işleminde hazırlanmış olan sperm, yumuşak, ince bir kateter yardımıyla rahim içine aktarılır. Spermler rahim içine verilmeden önce, özel hazırlama yöntemleriyle hareketli, canlı spermler, hareketsiz ve ölü spermlerden ayrıştırılır. Bu sayede daha fazla hareketli ve canlı sperm rahim içine verilerek gebelik şansı arttırılmış olur.

AŞILAMA (İNSEMİNASYON) NEDEN YAPILIR?

Aşılama yöntemi, çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde gebelik şansını arttırmak için tercih edilen bir uygulamadır. Özel hazırlama yöntemleri ile bazı aşamalardan geçirilen spermler, yumurtaların çatladığı dönemde rahim içine enjekte edilerek yumurtanın döllenme şansı arttırılır.

AŞILAMA (İNSEMİNASYON) KİMLERE UYGULANIR?

• Sperm testi, rahim filmi, yumurta testleri gibi temel kısırlık testlerinin sonuçları sağlıklı olan ve herhangi bir problem tespit edilmeyen çiftlere,
• Sperm testi sonucunda hafif anormallik tespit edilen çiftlere,
• Hafif ve orta dereceli çikolata kisti problemi bulunan kadınlara,
• Rahim ağzında yapışıklık, darlık bulunan kadınlara,
• Tam olarak cinsel ilişkiye giremeyen çiftlere kısırlık tedavisi için ilk basamak olarak aşılama tedavisi uygulanmaktadır.

AŞILAMA NE ZAMAN UYGULANIR?

Aşılama işlemi için sperm ve yumurtaların tüpte birleşip döllenme şansının en yüksek olduğu dönem seçilir. Bu dönemde yumurtalar, 18 mm ve üzerine çıktığında çatlatma iğnesi yapılır. Çatlatma iğnesinden yaklaşık 34-36 saat sonra aşılama işlemi uygulanır. Aşılama işleminin bu bekleme süresi sonunda yapılmasındaki amaç, yumurtanın çatladığı zamanda spermlerin rahim içine verilerek döllenme için en uygun zamanın yakalanmasıdır.

AŞILAMA SÜRECİ VE AŞAMALARI NELERDİR?

Aşılama tedavi süreci; yumurta büyütme, çatlatma ve aşılama işlemi olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır.

1. Yumurta Büyütme, Yumurta Takibi ve Yumurta Çatlatma

İlk olarak adet döneminin 2. veya 3. gününde yumurta büyütme ilaçlarına başlanmaktadır. Bu ilaçlar ağızdan kullanılabilen tablet veya enjeksiyon şeklinde iğnelerdir. Aşılama uygulaması öncesinde yumurta büyütmekteki amaç, bir yumurtayı en az 18 mm boyutuna getirerek çatlatmaktır. Yumurta büyütme aşamasında, yumurtanın büyümesini takip etmek amacıyla belirlenen aralıklarla ultrason işlemi yapılmaktadır. Yumurtanın büyüklüğü 18 mm ve üzerine çıktığında çatlatma iğnesi yapılır. Çatlatma iğnesi işleminden 35-36 saat sonra aşılama uygulaması yapılmaktadır. Aşamaların bu şekilde uygulanmasındaki amaç; yumurta ve spermin aynı zamanda tüplerde buluşmasını sağlamaktır.

2. Aşılama Uygulaması

Spermler hazırlandıktan sonra hasta muayene masasına alınarak vajinaya spekulum yerleştirilir. Spermlere zarar gelmesi riski söz konusu olduğundan, rahim ağzı veya vajina batikon, alkol gibi maddelerle yıkanmaz. Hazırlanmış sperm, rahim ağzından rahim içine ilerletilen ince bir kateter yardımıyla rahim içerisine aktarılır. İşlemden sonraki 15-20 dakika boyunca hasta sırtüstü pozisyonda dinlendirilir.

AŞILAMA İŞLEMİ NE KADAR SÜRER?

Vajina içine spekulum yerleştirilmesi, vajina temizliği, kateterin ultrason eşliğinde rahim içine yerleştirilmesi, spermin rahim içine verilmesi aşamalarının tamamlanması yaklaşık olarak 10 dakika kadar sürmektedir. Aşılama işlemi sonrası hasta 15-20 dakika kadar dinlendirilir. Toplamda 30 dakikalık bir sürede aşılama işlemi tamamlanmış olur.

AŞILAMA İŞLEMİ ÖNCESİ YAPILMASI GEREKENLER NELERDİR?

Aşılama işlemi öncesinde mutlaka rahim filmi ve sperm testi yapılması gerekir. Çünkü hamileliğin gerçekleşmesi için kadında en az 1 tüp açık olmalı ve erkekte yeterli sayıda canlı sperm bulunmalıdır. Eğer kadında her iki tüp tıkalıysa veya erkekte hareketli sperm sayısı az ise başarılı sonuç alınamayacağından aşılama tedavisi tercih edilmez.

AŞILAMA SONRASI NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Aşılama işlemi sonrası 1 gün dinlenmek yeterlidir, kişi ertesi gün günlük hayatına dönebilir.
• Hekimin verdiği ilaçlar, hekimin planladığı süre boyunca düzenli olarak kullanılmalıdır.
• Aşılama işleminden sonra gebelik şansını arttırmak amacıyla işlemin ertesi günü cinsel ilişkiye girilmesi önerilmektedir.

AŞILAMA VE TÜP BEBEK ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?

Aşılama ve tüp bebek tedavisi arasında önemli farklar vardır. Aşılama tedavisinde sadece 1 yumurta büyütmek amaçlanırken, tüp bebek tedavisinde çok sayıda yumurta büyütmek amaçlanır.

Aşılama tedavisinde yumurta büyütülüp çatlatıldıktan 35-36 saat sonra hazırlanmış sperm, ince bir kateter yardımıyla rahim içine verilerek tedavi tamamlanır. Yumurta ve sperm tüplerde doğal olarak döllendiğinden dışarıdan bir müdahale yoktur.

Tüp bebek tedavisinde, yumurtalar büyütülüp çatlatıldıktan 35-36 saat sonra, anestezi altında yumurtalar tek tek toplanarak mikroskop altında bir iğne yardımıyla yumurtanın dış zarı delinerek spermler yumurtanın içine bırakılır. Döllenme işlemi laboratuvar ortamında gerçekleştirilir. Uygulamadan 1 gün sonra döllenme uygulamasının başarılı olup olmadığı kontrol edilir. Başarılı bir şekilde yumurtaların döllenmesiyle oluşan embriyolar, 3. veya 5. güne ulaştığında bir kateter aracılığıyla rahim içine transfer edilir.

AŞILAMADA BAŞARI ORANI NEDİR?

Aşılama işleminde kadın yaşı, kısırlık süresi, hareketli sperm sayısı gibi başarı oranını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Aşılamada başarı oranı, bu faktörlere göre değişiklik göstermekle beraber yaklaşık olarak %10-15 arasında değişmektedir. Diğer bir ifadeyle ilk aşılama işleminde hamile kalan kişi sayısı, her 8-10 kişiden 1 kişidir. Genellikle önerilen aşılama işlemi sayısı 2 veya 3 denemedir. Çiftlerde herhangi bir problem saptanmamışsa ve ilk aşılama işlemi başarısız olmuş ise ikinci aşılama uygulaması tavsiye edilir. Her iki tüpün de açık olması, hareketli sperm sayısının 5 milyondan fazla olması, kadının ileri yaşta olmaması aşılamada tutma yüzdesini oldukça arttırmaktadır.

AŞILAMADA HANGİ İLAÇLAR KULLANILIR?

Yumurta büyütme aşamasında ağız yoluyla alınan tabletler veya karın bölgesinden uygulanan iğneler kullanılmaktadır. Yumurta ideal boyuta ulaştığında çatlatma iğnesi yapılır. Bunun yanı sıra endometriumun (rahim iç zarı) embriyoyu tutması amacıyla vajinal yoldan kullanılan ilaçlar da bulunmaktadır.

AŞILAMANIN TUTMASI İÇİN NE YAPILMALIDIR?

• Aşılamanın tutması ve sağlıklı bir gebelik için bilinçli olmak gerekmektedir.
• İlk olarak embriyonun tutunması için rahim iç zarının güçlendirilmesi amacıyla verilen ilaçlar, aşılama işlemi sonrasında mutlaka düzenli olarak kullanılmalıdır.
• Ağır ve yorucu işlerden kaçınılmalı, stresten uzak durulmalıdır.
• Koyu yeşil yapraklı sebzeler, proteini yüksek besinler, antioksidan içeriği yüksek olan sebze ve meyveler yönünden zengin beslenme düzeni sağlanmalı, kabızlık yapan besinlerden uzak durulmalıdır.
• Kafein tüketimi azaltılmalı, bitki çaylarının tüketimi kesilmelidir.

AŞILAMADAN SONRA TUTUNMA NE ZAMAN GERÇEKLEŞİR?

Aşılama işlemi sonrası tutunma yaklaşık 6-7 gün sonra gerçekleşmektedir. Ancak spermin yumurtayı dölleme günü değişebildiğinden bu süre değişiklik gösterebilmektedir. Aşılama ile tutunma süreci, doğal yollarla oluşan gebelikten farklı değildir.

AŞILAMANIN TUTTUĞU NASIL ANLAŞILIR?

Aşılamanın tutmasının ilk belirtisi adet gecikmesidir. Adet gecikmesi sonrası yapılan kan testiyle gebelik tespit edilmektedir. Bazen adet gecikmesinden önce lekelenme şeklinde tutunma kanaması görülebilmektedir. Bunların dışında normal gebelikte görülen erken belirtiler zaman içerisinde ortaya çıkmaktadır.

AŞILAMADAN KAÇ GÜN SONRA İDRAR TESTİ YAPILIR?

Gebeliğe bağlı olarak salgılanan Beta HCG hormon seviyesi, belirli bir değerin üstüne çıktıktan sonra idrarda pozitifleştiğinden, gebeliğin erken döneminde idrar testiyle doğru bir sonuç almak mümkün değildir. Hem doğruluk oranının daha yüksek olması, hem de erken dönemde pozitif sonuç vermesi nedeniyle kan testi yaptırılması tercih edilmelidir. Aşılamanın 12. veya 14. günü kanda gebelik testi yaptırılabilir.

AŞILAMA İLE KAÇ BEBEK SAHİBİ OLUNUR?

Aşılamada istenilen durum, 1 veya 2 embriyo oluşmasıdır. Bu doğrultuda aşılamada 1 veya en fazla 2 yumurtanın büyümesine izin verilmektedir. Aşılama işleminde çoğul gebelik oluşmaması amacıyla, yumurta büyütme aşamasında ultrasonda ikiden fazla yumurtanın büyüdüğü tespit edilirse tedavi iptal edilmektedir. Bazı aşılama işlemlerinde 2 yumurta büyür, her ikisi de sağlıklı bir şekilde döllenir ve ikiz gebelikler ortaya çıkar.

AŞILAMA TEDAVİSİNİN YAN ETKİLERİ VAR MIDIR?

Aşılamada kullanılan yumurta büyütücü ilaçlar ile nadiren yumurtalıkların fazla uyarılması gerçekleşebilir. Ovaryen hiperstimülasyon sendromu adı verilen bu durum şiddetine göre hastanede veya evde uygun tedaviler ile izlenmelidir. Çoğul gebelik oluşması da bu tedavi ile görülebilen bir durumdur.